Gmina Trzebownisko znalazła się w gronie 19 samorządów, które otrzymały dofinansowanie z Ministerstwa Obrony Narodowej w ramach Konkursu Ofert nr 1/2025/WTiCW/DEKiD, dotyczącego dofinansowania z budżetu państwa zadań związanych z budową i remontami pomników upamiętniających historię Wojska Polskiego i tradycję oręża polskiego. Środki zostaną przeznaczone na realizację zadania „Budowa nowego pomnika upamiętniającego historię Wojska Polskiego oraz mieszkańców Trzebowniska”.
Zgodnie z założeniami konkursu, inwestycja zostanie zrealizowana do końca 2025 roku.
Celem projektu jest trwałe zachowanie i godne upamiętnienie historii Wojska Polskiego oraz tradycji oręża polskiego poprzez budowę nowego pomnika w przestrzeni publicznej Gminy Trzebownisko. Monument stanie w centrum miejscowości, obok Szkoły Podstawowej w Trzebownisku, tworząc reprezentacyjną, uporządkowaną i oświetloną przestrzeń, stanowiącą zaplecze dla uroczystości państwowych i gminnych.
Projekt ma na celu oddanie hołdu bohaterom walczącym w szeregach Wojska Polskiego, a także mieszkańcom Trzebowniska, którzy w latach 1939–1945 oddali życie za wolność Ojczyzny – żołnierzom, partyzantom i cywilnym ofiarom wojny. Nowy monument będzie kontynuacją idei upamiętnienia zapoczątkowanej w 1967 roku, kiedy przy szkole w Trzebownisku odsłonięto Pomnik Walki i Męczeństwa upamiętniający śmierć mieszkańców wsi. Nowa realizacja nada tej przestrzeni współczesną, godną i trwałą formę, łącząc szacunek dla historii z nowoczesnymi standardami.
Wola zachowania pamięci ma charakter społeczny i oddolny. Mieszkańcy wielokrotnie wyrażali poparcie dla budowy nowego pomnika, który w sposób nowoczesny i trwały utrwali losy ofiar. Jednocześnie zwracali uwagę na postępującą degradację dotychczasowego obiektu i potrzebę jego rozbiórki oraz wzniesienia nowego obelisku z materiałów trwałych. Zachowana zostanie ciągłość pamięci – poprzez wkomponowanie w nowy monument dwóch z trzech istniejących tablic, co pozwoli w sposób odpowiedzialny połączyć szacunek dla dziedzictwa z wymogami współczesnego prawa i standardów upamiętniania. To właśnie ta wspólnotowa potrzeba pamięci – wyrażona przez mieszkańców – stanowi fundament i sens planowanego przedsięwzięcia.
Kolejnym celem projektu jest zastąpienie zniszczonego i zdegradowanego pomnika z 1967 roku nową, trwałą formą upamiętnienia – wolną od elementów mogących być interpretowanymi jako propagujące system totalitarny. Podkarpacki Wojewódzki Inspektor Nadzoru Budowlanego, w lipcu 2019 r., nałożył na Gminę Trzebownisko obowiązek usunięcia z dotychczasowego pomnika tablicy z napisem: „Żołnierzom polskim i radzieckim poległym w walce o wolność w latach 1939–1945 oraz ofiarom hitleryzmu Mieszkańcy Gromady Trzebowniska”, a także formy rzeźbiarskiej w postaci krzyża równoramiennego, nawiązującej do oznaczenia „Krzyż Partyzancki”.
Realizacja projektu budowy nowego pomnika w Trzebownisku stanowi ważny krok w zachowaniu lokalnego dziedzictwa historycznego oraz w pielęgnowaniu pamięci o bohaterach, którzy oddali życie za Ojczyznę. Dzięki dofinansowaniu z Ministerstwa Obrony Narodowej Gmina Trzebownisko stworzy przestrzeń, która w sposób godny i trwały utrwali historię Wojska Polskiego oraz mieszkańców naszej społeczności. Nowy monument będzie nie tylko miejscem uroczystości i refleksji, ale również symbolem wspólnoty, pamięci i dumy z narodowego dziedzictwa przekazywanego kolejnym pokoleniom.
