„Świadectwo poMOCY” to interaktywny projekt edukacyjny zrealizowany przez Instytut Pamięci Narodowej w ramach uroczystych obchodów beatyfikacji rodziny Ulmów.

Projekt składa się z dwóch części: etiudy filmowej w wirtualnej rzeczywistości (VR) oraz immersyjnej wystawy. Dwuczęściowa instalacja znajdzie się w specjalnie wykonanym mobilnym kontenerze. Prapremierowy pokaz odbędzie się 9 września 2023 roku w Rzeszowie, a następnie całość będzie prezentowana przez dwa tygodnie od 10 do 24 września. Po tym terminie wystawa zostanie udostępniona bezpłatnie na Steamie.

Idea wystawy opiera się na historii tragedii rodziny Wiktorii i Józefa Ulmów z Markowej w dniu 24 marca 1944 roku, stanowiącej punkt wyjścia refleksji nad człowieczeństwem, nad etycznymi źródłami postawy inspirowanej ludzkim odruchem miłości, postawy bezinteresownej pomocy potrzebującym. Scenariusz wystawy ukazuje losy rodziny Ulmów w szerokim kontekście, jako symbolu, archetypu postawy charakterystycznej dla Polaków. Zwiedzając wystawę, uzyskamy udokumentowaną przykładami odpowiedź na pytanie: czy my, Polacy, jesteśmy wrażliwi na ludzką krzywdę i czy wciąż potrafimy pomagać innym, na miarę naszych możliwości i naszych niedoskonałości, mając w pamięci postawę naszych przodków, a w szczególności Wiktorię i Józefa Ulmów, niosących pomoc Żydom w okresie II wojny światowej.  

Wystawa rozpoczyna się na zewnątrz mobilnego kontenera, ponieważ jego z pozoru jednolicie czarne ściany, widziane z bliska pokryte są setkami imion i nazwisk oraz miejsc związanych z Polakami niosącymi pomoc Żydom. Po wejściu do wnętrza, pośrodku pomieszczenia ujrzymy instalację z 30 drewnianymi krzesłami, z leżącymi na nich i przygotowanymi do użytku zestawami do VR, umożliwiającymi zwiedzającym wejście do świata Wirtualnej Rzeczywistości. 

Wystawa VR, którą można obejrzeć również bez zakładania gogli, opowiada historię rodziny Ulmów – widz przenosi się do kilku wnętrz stylizowanych na rzeczywiste pomieszczenia z lat 40. ubiegłego wieku, ukazujące realia podkarpackiej wsi. Połączenie historycznych artefaktów (fotografii, dokumentów) z narracją, pomaga w zrozumieniu przejmujących wydarzeń w Markowej, a także odczytanie przesłania obecnej wystawy. Ostatnim z wirtualnych pomieszczeń jest mała wiejska sala kinowa, w której odtwarzany jest film o rodzinie Ulmów.

Nieprzypadkowo po zdjęciu gogli, oczom zwiedzających ukazują się – niewidoczne wcześniej – eksponaty, skąpane w świetle ultrafioletu.  To, co czarne – staje się kolorowe, to co puste – przybiera formę, budując nadzieję, budząc emocje, rozpalając wyobraźnię. Na ścianach widzimy fotografie z różnych okresów, daty, miejsca, nazwiska, hasła – obrazujące przywoływane wydarzenia i przykłady niesienia pomocy potrzebującym.

Punktem wyjścia są, z oczywistych powodów, budujące przykłady Polaków pomagających Żydom i innym potrzebującym w czasie II wojny światowej, a obok nich przykłady pomocy setkom tysięcy uchodźców z ziem wcielonych do Rzeszy, z Zamojszczyzny, z powstańczej Warszawy. Po zakończeniu wojny nie zatraciliśmy naszej wrażliwości na potrzeby innych, entuzjastycznie odbudowując Warszawę, oddając krew Węgrom w czasie powstania w 1956 roku, tworząc w 1980 roku wielomilionowy ruch „Solidarności”. Przykłady solidarności społecznej notujemy również w okresie transformacji ustrojowej, na przykład reakcję Polaków na wielką powódź w 1997 roku, pomoc innym krajom w czasie klęsk żywiołowych. W ubiegłym roku Polacy po raz kolejny udowodnili, że potrafią szczerze i bezinteresownie pomagać sąsiadom, gdy po wybuchu wojny ukraińsko-rosyjskiej do Polski napłynęły miliony Ukraińców, w większości kobiet z dziećmi. Po raz kolejny Polacy udowodnili, że pomagają w potrzebie innym ludziom, że wciąż płynie w nas krew Ulmów, że: „To nasze dziedzictwo”.
 
Wystawę zrealizowano na podstawie źródeł IPN, wykorzystano fotografie z albumu Mateusza Szpytmy pt. „Sprawiedliwi i ich świat. Markowa w fotografii Józefa Ulmy”. Dzięki udostępnieniu na Steamie możliwe będzie przeprowadzenie, w oparciu o wirtualną ekspozycję, wybranego z 3 scenariuszy lekcji historycznych na poziomie od VIII klasy szkoły podstawowej oraz wykorzystanie interaktywnego quizu historycznego.

Wystawa „Świadectwo poMOCY” – Rzeszów, 9-24 września 2023 - Aktualności - Instytut Pamięci Narodowej (ipn.gov.pl)