Gmina Trzebownisko przystąpiła do międzynarodowego projektu „Drogi dla Natury”. Głównym organizatorem projektu, którego działania na terenie Polski są realizowane w 90 gminach, jest Fundacja Ekorozwoju FER z Wrocławia. Projekt dotyczy drzew i ich ochrony.

Dlaczego taki projekt?

Ponieważ drzewa w opinii większości Polaków są ważne! Kiedyś to one dominowały w krajobrazie. Jeszcze w XIV wieku prastara puszcza otaczała Rzeszów ustępując tylko rzece Wisłok, małym poletkom uprawnym i głównym drogom szklaków handlowych. Przez setki lat puszczę z sędziwymi dębami i bukami karczowano, aby uzyskać więcej ziemi pod uprawę roli i wypas bydła oraz surowiec jakim było drewno (drewno traktowano głównie jako opał i materiał budowlany). Tylko niektóre gatunki drzew otrzymały specjalny status chronionych. Już w 1423 roku król Władysław Jagiełło objął drzewo cis ochroną gdyż z drewna cisowego wyrabiano najlepsze i najbardziej donośne łuki bojowe. Dla ciekawych warto dodać, że deski cisowe dodatkowo były wykorzystywane do wyrobu trumien królewskich. Trujące drewno świetnie konserwowało zwłoki, o czym przekonali się historycy badający nekropolię na Wawelu. Na szczęście z biegiem czasu coraz więcej ludzi zachwycało się pięknem drzew. XVII i XVIII wieczne dwory i pałace otaczały się parkami, a drogi do posiadłości wysadzano alejami. Do takich perełek należy pozostałość alei lipowej w Trzebownisku. Dziesięć 150 i 200-letnich lip drobnolistnych o średnicy pni od 200 do 500 cm jest cennym i godnym dumy pomnikiem przyrody i należy się im ochrona. Warto o tym wiedzieć prowadząc prace inżynieryjne w obrębie pasa drogowego czy chodnika, ponieważ drzewa te są ważnym elementem kulturowym, a dodatkowo dla wielu organizmów są cennymi siedliskami przyrodniczymi oraz korytarzem ekologicznym umożliwiającym im przemieszczanie się w trakcie wędrówek.

Dla takich m.in. unikalnych drzew powstał projekt „Drogi dla Natury”. Realizatorzy projektu, specjaliści i lokalni animatorzy są przekonani, że zadrzewienia przydrożne i śródpolne od stuleci stanowią cechę charakterystyczną tradycyjnego krajobrazu rolniczego Polski i Europy. Przyczyniają się do wysokiej bioróżnorodności krajobrazów kulturowych, stanowiąc siedliska przyrody oraz tworząc zieloną infrastrukturę. W ostatnim półwieczu rozwój infrastruktury drogowej oraz scalanie gruntów spowodowały dramatyczny spadek liczby drzew w europejskich krajobrazach rolniczych. Powoduje to zmniejszenie lokalnej bioróżnorodności, w tym gatunków priorytetowych Unii Europejskiej oraz utratę wartości kulturowych. Polska nie jest niestety wyjątkiem dla tego trendu. Dla zachowania istniejących alei oraz powstania nowych nasadzeń niezbędne jest podniesienie świadomości całej lokalnej społeczności z decydentami na czele. Projekt ma umożliwić gminom planowe i konsekwentne działania na rzecz ochrony i odtwarzania zadrzewień, upowszechnić dobre praktyki (polskich i europejskich gmin np. niemieckich), zmienić podejście administracji terytorialnej i zarządców dróg w Polsce do kwestii zadrzewień, zwłaszcza przydrożnych, kształtować przyjazne zadrzewieniom postawy w społeczeństwie oraz aktywizować społeczności do ochrony i sadzenia drzew. Główne działania projektu „Drogi dla Natury” obejmują realizację lokalnych kampanii na rzecz zadrzewień w 90 gminach, szkolenia i wizyty studyjne w Niemczech, opracowanie lokalnych planów zadrzewieniowych, działania edukacyjne dla szkół, pielęgnację wybranych cennych egzemplarzy drzew. W ramach projektu na terenie gminy zapoczątkowany będzie proces planowania zadrzewień przez współpracujące lokalne władze, przyrodników i społeczność lokalną. Wsparciem dla tych procesów będą szkolenia i materiały edukacyjne. W ramach projektu zostanie przeprowadzona wspólna z lokalną społecznością akcja sadzenia drzew, która podkreśli korzyści środowiskowe i zapobieganie zmianom klimatycznym. Projekt uświadomi też, że liczne chronione prawem unijnym gatunki są ściśle związane z alejami i utracenie zadrzewień powoduje spadek liczebności populacji rzadkich organizmów związanych z drzewami.

Szkoły w gminie Trzebownisko, jeszcze przed wakacjami, otrzymały komplety materiałów „Drzewa wokół nas” mówiący o tym, jak chronić, sadzić i pielęgnować drzewa oraz jak skutecznie działać na rzecz zachowania zadrzewień. Przedstawiciel gminy uczestniczył w trzydniowej wizycie studyjnej do Meklemburgii – niemieckiego landu, który w efekcie transformacji najpierw wyciął dziesiątki tysięcy drzew budując nowoczesną infrastrukturę drogową, by potem kosztownie ale i modelowo zasadzić setki kilometrów przydrożnych alei i szpalerów drzew.

„Drogi Dla Natury” - kampania promocji zadrzewień jest wspierana przez program LIFE+ Unii Europejskiej oraz Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Autorzy artykułu:

Koordynator krajowy projektu dr Piotr Tyszko Chmielowiec z Fundacji FER

Mirosław Ruszała Stowarzyszenie „EKOSKOP” członek zespołu projektu.