Towarzystwo Szkoły Ludowej zostało założone w 1891 r. w Krakowie. Działało w 33 kołach na terenie Galicji, Bukowiny, Śląska Cieszyńskiego, części Moraw oraz w Bośni. Pierwszym przewodniczącym Towarzystwa był jego założyciel, Adam Asnyk. Głównym celem założycieli tej organizacji była ochrona języka polskiego i narodowości polskiej. Działacze TSL założyli wiele szkół ludowych, szkół średnich, seminariów nauczycielskich, burs i ochronek. Prowadzili również kursy uzupełniające, organizowali odczyty, kongresy i obchody rocznic narodowych, otwierali  czytelnie i biblioteki. Księgozbiory TSL zawierały głównie literaturę klasyczną i dzieła z różnych dziedzin wiedzy, takich jak: medycyna, prawo, polityka, sztuka, filozofia, historia i in.

Rzeszowskie Koło TSL powstało w 1892 r. Bibliotekę Towarzystwa otwarto dopiero w roku 1907, natomiast już od 1905 r. członkowie Zarządu Koła zaczęli zakładać czytelnie w okolicznych miejscowościach. Księgozbiory, liczące przeciętnie około stu tomów, umieszczano w szkołach, budynkach gminnych, kółkach rolniczych, na plebaniach lub w domach prywatnych. Opiekę nad książkami sprawowali miejscowi księża i nauczyciele. W czytelniach TSL odbywały się odczyty popularnonaukowe, wygłaszane przez działaczy rzeszowskiego Koła. Najczęstszym tematem odczytów w omawianym okresie była bitwa pod Grunwaldem, ze względu na „okrągłą” rocznicę tego wydarzenia, przypadającą w roku 1910.
 
Bibliotekę w Trzebownisku założono 15 II 1906 r. w domu prywatnym Ignacego Beresia, który pełnił funkcję bibliotekarza. Księgozbiór liczył początkowo 103 dzieła, a w 1910 r. liczba tomów wzrosła do 114. W latach 1910-1913 mieszkańcy Trzebowniska mieli możliwość wysłuchania odczytów zatytułowanych: Współdziałanie przy zawiązaniu spółek mleczarskich przez Patronat Wydziału Krajowego, Znaczenie dziejowe bitwy pod Grunwaldem oraz O Powstaniu Listopadowym.

W Górce Zaczerskiej bibliotekę założono 20 II 1910 r. w Kółku Rolniczym. Bibliotekarzem został Jan Ślusarz. Księgozbiór składał się z 67 dzieł w 68 tomach. Biblioteka była otwarta raz w tygodniu. W 1910 roku mieszkańcy wysłuchali odczytów o następujących tytułach: Znaczenie dziejowe bitwy pod Grunwaldem, O rozbiorze Polski, O Powstaniu Listopadowym. W 1911 r. księgozbiór przeniesiono do domu Wojciecha Rybaka.
 
Bibliotekę w Jasionce otwarto 13 III 1910 r. w miejscowej szkole. Bibliotekarzem został kierownik szkoły, Franciszek Zając. Księgozbiór liczył 96 w 98 tomach, książki wypożyczano raz tygodniu, najprawdopodobniej w niedziele. Czytelnicy mieli okazję wysłuchać odczytów zatytułowanych: O telegrafie, O morzach, O nawozach, Skutki zwycięstwa pod Grunwaldem.
W Łukawcu istniały dwie biblioteki TSL. Pierwszą otwarto  15 XI 1908 r. w szkole. Funkcję bibliotekarza pelnił kierownik szkoły, Karol Merklinger. Księgozbiór liczył 102 dzieła w 111 tomach, a książki można było wypożyczać w niedziele i święta. W dniu 5 II 1909 r. stu pięćdziesięciu słuchaczy wysłuchało odczytu pt. Znaczenie dziejowe bitwy pod Grunwaldem, wygłoszonego na otwarcie drugiej biblioteki w Łukawcu. Bibliotekę ulokowano w drugiej szkole, a obowiązki bibliotekarza pełnił kierownik szkoły, Marcin Reszczyński. Księgozbiór ten liczył 53 dzieła w 65 tomach, książki wypożyczono co dwa tygodnie. W ramach działalności bibliotek mieszkańcy Łukawca wysłuchali kilku odczytów zatytułowanych: Antysemityzm, O Konstytucji 3 Maja, O Powstaniu Listopadowym, Jarzyny, Handel i przemysł w Galicji.
 
W Nowej Wsi otwarto bibliotekę w 1912 r. w domu prywatnym. W roku następnym księgozbiór przeniesiono do Kółka Rolniczego, a funkcję bibliotekarza pełnił przewodniczący Kółka. Księgozbiór liczył 53 dzieła w 59 tomach.
Biblioteka w Stobiernej  powstała 15 IV 1910 r. Znajdowała się w Kółku Rolniczym, bibliotekarką była Wanda Marcinkiewicz. Księgozbiór liczył 97 tytułów, książki wypożyczano aż trzy razy w tygodniu. W 1910 roku mieszkańcy Stobiernej wysłuchali odczytu pt. Znaczenie dziejowe bitwy pod Grunwaldem. Po roku księgozbiór przeniesiono do budynku szkolnego. 
29 I 1911 r. otwarto bibliotekę w Wólce Podleśnej,  w domu Walentego Procnala, który został bibliotekarzem. W pierwszym roku istnienia księgozbiór liczył 69 dzieł w 70 tomach. W 1912 r. biblioteka liczba książek wzrosła do 81 dzieł w 82 tomach i została przeniesiona do domu  Mikołaja Walasa.
Powszechnie dostępne księgozbiory TSL odegrały niezaprzeczalnie dużą rolę w upowszechnianiu czytelnictwa. Szkoły i czytelnie zakładane przez Towarzystwo były często jedynymi instytucjami, które oferowały szerokim rzeszom mieszkańców małych galicyjskich miejscowości kontakt z oświatą i kulturą. Lektura książek Towarzystwa Szkoły Ludowej bez wątpienia przyczyniła się do wzrostu świadomości patriotycznej i społecznej ówczesnych czytelników. 

Autor: Kinga Pomes