Most w Trzebownisku był od …zawsze

2014-02-06

Trzebowniski most na Wisłoku to najważniejszy i praktycznie jedyny punkt przeprawowy łączący wioski prawobrzeżnej części gminy (Łąka, Łukawiec, Terliczka) z jej centrum oraz sołectwami z części lewej.

W wydanej w 2013 roku monografii Trzebowniska napisano, iż drewniany most z prawdziwego zdarzenia wybudowano na Wisłoku dopiero po I wojnie. Wcześniej, musiał wystarczyć pobliski prom, bądź - przy małej wodzie - przejazd furmanką w bród. Taką informacją dysponowali najstarsi mieszkańcy wsi. Dziś wiemy, iż było inaczej. W wydanym kilka miesięcy temu czwartym tomie galicyjskich map topograficznych (z zasobów tzw. Map von Miera) wykonanych w latach 1779 - 1783 i przechowywanych w wiedeńskim Kriegsarchiw, wynika, że już wtedy na rzece stał most. Najprawdopodobniej powstał niebawem po wielkiej powodzi w połowie XVIII wieku, umożliwiając przejazd nad nowym korytem rzeki. Poniżej skan fragmentu jednej z map. W dołączonym do niej opisie austriacki topograf zauważył: …drewniany most w złym stanie; brzegi są po obu stronach wysokie i nie do przejechania aż do Nowej Wsi, poza mostem, także przy małej wodzie. Droga do Nowej Wsi ma mocne, gliniaste podłoże i jest dobra przy suchej pogodzie, również wyposażona w konieczne mosty przez znajdujące się tu strumienie… Wspomniana droga biegnie na józefińskiej mapie od trzebowniskiego mostu tuż przy brzegu rzeki, i z lewej strony omija widoczne zabudowania folwarku. Obecna trasa sokołowskiego gościńca (obok obecnej szkoły) wytyczona została 80 lat później.

W opisie map i charakterystyce poszczególnych wsi, mą uwagę zwróciły jeszcze inne kwestie. Obecne we współczesnym krajobrazie wsi kapliczki wymurowano - jak wiadomo - w połowie XIX wieku. Józefińska mapa przekonuje, że zlokalizowano je na tym samym miejscu, w którym - zapewne od chwili założenia wsi – stały drewniane krzyże. 230 lat temu teren obecnej gminy był zdecydowanie bardzie zalesiony niż dziś. Znaczne połacie dawnej Puszczy Sandomierskiej okalały domostwa Jasionki, Stobiernej, czy Wólki. Spory pas zabagnionego lasu olchowego porastał na całej długości rzekę Mrowlę. Nie funkcjonowała jeszcze nazwa Tajęcina. Wisłok natomiast jawi się, jako rzeka dzika, o wysokich brzegach. M.in. przy charakterystyce miejscowości Terliczka są następujące sformułowania: …jest bród w kierunku Jasionki, ale tylko przy małej wodzie, w przeciwnym razie trzeba przez most w Trzebownisku. Brzeg jest wysoki, poza przejazdem, w następstwie tylko we wskazanych miejscach do przejścia. Zwykła szerokość wynosi 50 kroków, głębokość 3 stopy, dno jest piaszczyste….

Kapryśny Wisłok lubił niszczyć stworzone ręką człowieka przeprawy. Także drewniany most w Trzebownisku narażony był w zimie na zatory lodowe, zaś wiosną i latem nie szczędziły go powodzie. Ucierpiał mocno w trakcie I wojny. Most odbudowano ok. roku 1921. Miał 6 podpór chronionych osłonami. Zdjęcie u góry pochodzi z 1928 roku; most był już po pierwszej modernizacji, kiedy liczbę podpór zwiększono do 8. W 1934 roku, największa powódź XX wieku, zabrała także most w Trzebownisku. Dzieła odbudowy podjęła się ekipa cieśli Jan Świebody z Palikówki. Gazeta „Zew Rzeszowa” pisała: … otwarty 1 kwietnia most na drodze gminnej do Łąki ma 84 metry długości oraz 7 przęseł 12-metrowych każde… Kolejnej naprawy drewnianego mostu w Trzebownisku dokonała ekipa Świebody po przejściu frontu w sierpniu 1944. Dopiero w 1957 roku most drewniany ustąpił miejsca solidnej metalowej konstrukcji z charakterystycznymi łukowatymi dźwigarami (patrz zdjęcia poniżej). Ponoć, były to elementy po moście kolejowym w Rzeszowie, wysadzonym w trakcie wojny.

Ta nietypowa mostowa konstrukcja na długo wpisała się w krajobraz gminy. Też doświadczyła różnych kaprysów natury, łącznie z kolejną rekordową powodzią w maju 2010 roku. Służyła mieszkańcom i przejezdnym przez 54 lata. W czerwcu 2011 roku, kiedy stan mostu zagrażał bezpieczeństwu ruchu, budowlańcy z firmy Skanska rozebrali częściowo „staruszka” i zabrali się za wznoszenie następcy. Uroczyste jego otwarcie nastąpiło 14 listopada 2011 roku. Inwestycja kosztowała 8 mln złotych. Most ma długość 85,5 m, szerokość 10,20 m oraz nośność do 40 ton. Posiada chodniki po obu stronach jezdni.

Tekst: Ryszard Bereś
Zdjęcia: Ryszard Dworak
Marek Kozioł
Marcin Kozioł
Grzegorz Łobodziński
Michał Rządeczka

Czytano: 2547 razy

Powrót

Most w Trzebownisku był od …zawsze

GALERIA